تدوين خط مشي

• تعهد و ابلاغ توسط مدير عامل
• تعهد به رعايت الزامات قانوني و ساير الزامات
• تعهد به رعايت الزامات استاندارد ISO 14001
• تعهد به رعايت الزامات استاندارد OHSAS 18001
• تعهد به بهبود مستمر
• متناسب با ماهيت و وسعت فعاليتهاي سازمان و اثرات جنبه هاي زيست محيطي
• متناسب با ماهيت و وسعت فعاليتهاي سازمان و ريسكهاي ايمني و بهداشت شغلي
• ذكر اهداف كلان زيست محيطي و ايمني و بهداشت شغلي
• تعهد به حذف يا كاهش آلودگي
• تعهد به حذف يا كاهش مخاطرات ايمني
• قابل دسترس براي عموم و طرفهاي ذينفع و درك توسط پرسنل
• بازنگري خط مشي به صورت ادواري در جلسات بازنگري مديريت
• vآلاينده ها شناسايي جنبه هاي زيست محيطي
• ×آب
• پساب þ خانگي þ صنعتي               þ  نيروگاههاي اتمي
• حرارتي
• لكه هاي نفتي
• ضايعات و زباله ها
• ×خاك
• ريزش ها و نشتي ها
• پسماندها
• نخاله هاي ساختماني
• زباله هاي خانگي و صنعتي þ طبيعي þ مصنوعي        þ مواد زايد خطرناك
• شيرابه زباله ها
• دفنهاي غير بهداشتي
• مواد شيميايي و مواد خطرناك ( جيوه ، سرب ، ارسنيك ، كروم ، سيانور و . . . )
• ×هوا

 þ گاز             þ ذرات معلق      

• ×صوت

شناسايي جنبه هاي زيست محيطي

• vمصارف
• ×آب
• ×منابع و مواد اوليه
• ×انرژي
• الكتريكي
• سوخت فسيلي
• اتمي
• باد
• منابع تركيبي

عوامل موثر در ارزيابي جنبه هاي زيست محيطي

• vشدت ( وخامت )
• ميزان
• تواتر
• vمناطق تحت تاثير
• داخل سازمان
• بيرون از سازمان
• vمشكلات عمده زيست محيطي
• vوضعيت ( حالت )
• طبيعي
• غير طبيعي
• اورژانس
• vنوع
• مستقيم
• غير مستقيم
• vگروههاي علاقمند ( طرفهاي ذينفع )
• vمواد شيميايي و مواد خطرناك
• vسطح جنبه بارز

شناسايي ريسكهاي ايمني و بهداشت شغلي

vشناسايي فعاليت

• عادي
• غير عادي
• خطر
• ×فيزيكي
• ×شيميايي
• ×بيولوژيكي
• ×ارگونوميكي
• منبع خطر
• افراد در معرض
• ×پرسنل
• ×پيمانكاران
• ×بازديد كنندگان و مراجعين
• ريسك ناشي از خطر
• تسهيلات و اقدامات كنترلي و پيشگيرانه موجود
• درون سازماني
• برون سازماني

عوامل موثر در ارزيابي ريسك

• شدت ( وخامت )
• ¨مرگ بدون هشدار
• ¨مرگ با هشدار
• ¨از كار افتادگي
• ¨نقص عضو
• ¨جراحت و شكستگي
• ¨بستري و مسموميت
• ¨صدمه ديدگي
• ¨شوك
• ¨آسيب جزئي
• ¨ناچيز

• احتمال وقوع
• ¨يك در يك
• ¨يك در دو
• ¨يك در چهار
• ¨يك در پنج
• ¨يك در ده
• ¨يك در صد
• ¨يك در هزار
• ¨يك در ده هزار
• ¨يك در صد هزار
• ¨يك در ميليون

• احتمال كشف
• ¨يك در ميلييون
• ¨يك در صد هزار
• ¨يك در ده هزار
• ¨يك در هزار
• ¨يك در صد
• ¨يك در ده
• ¨يك در پنج
• ¨يك در چهار
• ¨يك در دو
• ¨يك در يك

شناسايي و ارزيابي ريسك و جنبه

روشهاي تعيين شده جهت ارزيابي بايد:

• پوشش دامنه شمول
• فعاليت
• زمان
• نگرش پيشگيرانه نه واكنشي
• طبقه بندي
• جنبه هاي زيست محيطي
• بارز
• غير بارز
• ريسكهاي ايمني و بهداشت شغلي
• خارج از كنترل
• بحراني
• جدي
• تحت كنترل
• متوسط

شناسايي و ارزيابي ريسك و جنبه

• تجربه
• توانمنديهاي سازمان در اقدامات كنترلي پيشگيرانه
• تامين و فراهم آوري اطلاعات مناسب و مورد نياز
• سازماندهي
• نياز سنجي آموزش
• كنترل هاي عملياتي
• تامين امكانات لازم جهت پايش اقدامات

روشهاي  ارزيابي ريسك

What if ?

رويكرد عمومي            شدت  ×  احتمال وقوع 

FMEA                     R.P.N = O * S * D

ارزيابي درخت خطا ( F T A )  

الزامات قانوني و ساير الزامات

شناسايي قوانين

• ¨قوانين دولتي – ملي
• ¨كتب قوانين
• ¨آئين نامه ها
• ¨مصوبه ها
• ¨ساير الزامات
• ¨قوانين و استاندارد هاي جهاني
• ¨قوانين منطقه اي ، محلي و بومي
• ¨قوانين سازماني
• ¨دستورالعملها
• ¨آئين نامه ها
• ¨ابلاغيه ها
• ¨خط مشي ها

الزامات قانوني و ساير الزامات

شناسايي مراجع

• ¨مجموعه قوانين و مقررات حفاظت محيط زيست
• ¨ضوابط و استانداردهاي زيست محيطي
• ¨آئين كار ؟
• ¨حدود مجاز تماس شغلي
• ¨آئين نامه ها و مصوبات مجلس و سازمان حفاظت محيط زيست
• ¨استانداردهاي موسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران
• ¨قوانين اداره كار و تامين اجتماعي
• ¨قوانين وزارت بهداشت
• ¨قوانين وزارت كشاورزي
• ¨قوانين وزارت نيرو
• ¨قوانين وزارت نفت
• ¨قوانين سازمان انرژي اتمي
• ¨و . . .

الزامات قانوني و ساير الزامات

پيگيري آخرين ويرايش قوانين

• ¨مراجعه حضوري
• ¨ تماس تلفني
• ¨مكاتبه
• ¨جستجو در سايتهاي اينترنت و ساير مراجع

• ثبت كليه نتايج
• ابلاغ قوانين به پرسنل ، پيمانكاران و طرفهاي ذينفع

اهداف كلان و اهداف خرد

تعريف و تدوين اهداف كلان

• ×مدير عامل
• ×خط مشي
• ×متناسب با ماهيت سازمان و جنبه هاي بارز زيست محيطي
• ×متناسب با ماهيت سازمان و ريسكهاي بحراني و جدي ايمني و بهداشت شغلي
• ×حتي المقدور كمي شده باشد
• ×الزامات قانوني
• ×محدوديتهاي تكنولوژي ، مالي ، تجاري و عملياتي
• ×نظر طرفهاي ذينفع
• ×تعهد به بهبود مستمر
• ×تعهد به كاهش آلودگي
• ×تعهد به كاهش خطرات و ريسكهاي ايمني و بهداشت شغلي
• ×بازنگري اهداف كلان در چارچوب خط مشي و بازنگري مديريت

تعريف و تدوين اهداف خرد

• ×كميته راهبري – نماينده مديريت
• ×متناسب و پيرو اهداف كلان
• ×متناسب با ماهيت جنبه هاي بارز زيست محيطي
• ×متناسب با ماهيت ريسكهاي بحراني و جدي ايمني و بهداشت شغلي
• ×قابل اندازه گيري و كمي شدن
• ¨شاخص
• ¨ميزان
• ¨زمان
• ×داراي دامنه كاربرد در واحدها و فعاليتهاي مختلف سازمان
• ×منطقي و قابل دسترسي
• ×بازنگري اهداف فرد

برنامه هاي مديريت

تعريف و تدوين برنامه هاي مديريتي

• ×در حهت نيل و حصول به اهداف خرد و كلان
• ×تشريح پروژه تا خردترين فعاليتها
• ×تعيين مسئوليت ها و اختيارات
• ¨مسئوليت اجرا
• ¨مسئوليت همكاري
• ¨مسئوليت پايش
• ×تعيين زمانبندي براي اجراي هر فاز
• ¨رسم نمودار گانت و كنترل پروژه
• ¨تاريخ شروع
• ¨تاريخ خاتمه
• ×پيش بيني بودجه و امكانات جهت اجراي هر فاز
• ×تصويب مدير عامل و اعلام به امور مالي
• ×اعلام و ابلاغ به واحدهاي ذيربط

برنامه هاي مديريت

اجراي برنامه هاي مديريتي

• اولويت
• ×قانون
• ×شدت و وخامت پيامد زيست محيطي جنبه بارز يا ريسك بحراني
• ×بودجه
• ×زمان
• حمايت مديريت
• پيگيري اجرا
• گزارش مسئولين
• پايش برنامه هاي مديريت
• بازنگري برنامه
• اقدامات اصلاحي

مسئوليت و اختيار

تعريف ، تدوين احكام و ابلاغ به

• نماينده مديريت
• كميته هاي راهبري محيط زيست
• كميته ايمني ، بهداشت و حفاظت كار
• كميته هاي پشتيباني
• انرژي و منابع
• فيلتراسيون و تصفيه
• ساماندهي ضايعات و پسماندها
• پايش و اندازه گيري
• كاليبراسيون
• و . . .
• مسئول آموزش
• مميزين داخلي
• افراد داراي فعاليت موثر در OHSAS
• افراد داراي فعاليت موثر بر محيط زيست

ساختار و مسئوليت

نماينده مديريت

• حصول اطمينان از برپايي ، استقرار و نگهداري سيستم
• حصول اطمينان از اجراي صحيح و بهبود مستمر الزامات سيستم
• اخذ گزارشهاي مرتبط با عملكرد سيستم جهت بازنگري
• ارائه گزارش در مورد عملكرد سيستم به مديريت ارشد جهت بهبود

آموزش ، آگاهي و صلاحيت

صلاحيت

• آموزش
• تجربه
• مهارت
• تحصيلات

آگاهي

• اهميت انطباق با خط مشي اهداف كلان ، روشهاي اجرايي و الزامات سيستم
• پيامد زيست محيطي يا ايمني و بهداشتي ناشي از فعاليت افراد
• مزاياي عملكرد بهبود يافته و مطلوب در راستاي فعاليتهاي زيست محيطي و ايمني و بهداشت شغلي
• عواقب عدول بالقوه از روشهاي عملياتي تعيين شده
• نقش و وظايف خويش در دستيابي به اهداف موجود در خط مشي ، روشها و الزامات سيستم
• نقش و وظايف خويس در آمادگي و واكنش در وظعيتهاي اظطراري
• جنبه هاي ايجاد شده بر اثر فعاليت

آموزش آگاهي صلاحيت

آموزش زيست محيطي

• جنبه و جنبه بارز زيست محيطي
• ريسك و ريسكهاي بحراني و جدي
• الزامات قانوني
• مسئوليت ها و اختيارات
• سواد و توانايي افراد
• كنترل عمليات
• ثبت و گزارش عدم انطباق
• پيشنهاد اقدام اصلاحي و پيشگيرانه
• كنترل مدارك
• كنترل سوابق
• پايش و اندازه گيري

ارتباطات

ارتباطات درون سازماني

• ×شناخت نماينده مديريت
• ×بازنگري خط مشي
• ×بازنگري اهداف كلان و اهداف خرد
• ×بازنگري برنامه هاي مديريت
• ×بازنگري روشهاي اجرايي و دستورالعملها
• ×الزامات قانوني و ساير الزامات
• ×جنبه ها و پيامدهاي زيست محيطي فعاليت
• ×خطرات و ريسكهاي بحراني و جدي فعاليت
• ×كنترل سوابق
• ×آموزش هاي رسمي و غير رسمي
• ×اعلاميه ها ، سمينارها و اعلان عمومي
• ×تمرينهاي ادواري براي آمادگي در برابر شرايط اضطراري
• ×تشويق و تنبيه در جهت مشاركت كاركنان
• × تغييرات موثر بر EMS و OH& S
• ×شناخت نمايندگان خود در قبال پيگيري مسائل مربوط به EMS و OH& S

ارتباطات

ارتباطات برون سازماني با طرفهاي ذينفع

• ×سازمان حافظت محيط زيست
• ×اداره كار و تامين اجتماعي
• ×وزارت بهداشت
• ×مجلس ، دولت و ساير وزارتخانه ها و ادارات تابعه
• ×شهرداري ها ، بخشداري ها و . . .
• ×سازمانهاي غير دولتي ( N G O )
• ×پيمانكاران
• شاغل در سايت
• غير شاغل در سايت
• مراجعه كنند گان و بازديد كنند گان
• ×مشتريان
• ×مراجع برون مرزي
• ×ساير طرفهاي ذينفع

ارتباطات

ارتباطات برون سازماني در ارتباط با :

• نظامنامه و خط مشي
• طرحريزي سيستم
• جنبه هاي زيست محيطي
• ريسكهاي ايمني و بهداشت شغلي
• الزامات قانوني و ساير الزامات
• برنامه هاي مديريت
• آموزش
• كنترل عمليات
• پيمانكاران بازديد كنندگان مشتريان
• آمادگي و واكنش در شرايط اضطراري مثل:
• آتش نشاني ، بيمارستان  و درمانگاه   و   مراكز امداد   
• سازمان آب و فاضلاب
• اداره برق
• اندازه گيري ها
• مميزي ها

مستند سازي

• نظامنامه
• دامنه شمول
• تشريح ارتباط بين فرآيند ها و عناصر سيستم و مقابل آنها
• برقراري ارتباط ميان مستندات با تشريح يا ارجاع به روشهاي مربوطه
• خط مشي
• اهداف كلان و اهداف خرد
• برنامه هاي مديريت
• روشهاي اجرايي
• الزام
• كنترل عمليات
• پايش و اندازه گيري

• توصيه
• شناسايي و ارزيابي زيست محيطي
• شناسايي و ارزيابي ريسكهاي ايمني و بهداشتي
• شناسايي و دستيابي به الزامات قانوني و ساير الزامات
• آموزش
• ارتباطات درون و برون سازماني
• كنترل مدارك
• آمادگي وواكنش در شرايط اضطراري
• كنترل عدم انطباق
• اقدامات اصلاحي و پيشگيرانه
• كنترل سوابق
• مميزي داخلي
• دستور العملها
• احكام (مسئوليت ها و اختيارات )

كنترل مدارك

مدارك

• نظامنامه
• خط مشي
• اهداف كلان
• روشهاي اجرايي
• دستور العملها
• احكام
• نقشه ها
• نمودارها
• استاندارد ها
• آءين نامه ها و ضوابط
• كتب مرجع
• مدارك پشتيباني
• ساير داده هاي موثر بر سيستم EMS و OH& S

كنترل مدارك

• شناسايي مدارك
• نام
• كد
• محلهاي استفاده
• تعداد صفحه
• بازنگري در فواصل زماني معين
• مميزي
• بازنگري مديريت
• ساير
• تصويب از نظر كفايت توسط افراد مجاز
• مشخص بودن ويرايش معتبر و در دسترس همراه با تاريخ بازنگري
• توزيع و تحويل مستندات
• جمع آوري و ابطال نسخ منسوخ و با ويرايش نا معتبر
• نگهداري و در دسترس بودن
• شناسايي و كنترل مدارك برون سازماني

كنترل عمليات

• كنترل بهينه سازي و مصرف منابع و انرژي
• كنترل ضايعات و پسماند ها
• كنترل، تعمير و نگهداري تجهيزات و ابزار و ماشين آلات
• فعاليت هاي مربوط به پيمانكاران ، رانندگان ،مشتريان و مراجعين
• نگهداري ، حمل و استفاده از مواد شيميايي و نفتي
• فعاليت مربوط به ريسكهاي ايمني در مبدا (ارگونومي)
• فعاليت هاي مربوط به كنترل ، نگهداري ، بهداشت عمومي و حفاظت ساختماني واحد ها
• فعاليت هاي مربوط به رعايت مواد ايمني در واحد ها
• فعاليتهاي مربوط به طرحريزي تحقق محصول
• فروش و توزيع
• طراحي و توسعه
• خريد و ارزيابي تامين كنند گان
• توليد و كنترل فرآيند هاي وابسته
• نگهداري مواد اوليه ، محصول و ملزومات مصرفي

كنترل عمليات

• تعيين و تدوين دستور العملها و روشهاي اجرايي
• جلوگيري انحراف از خط مشي
• جلوگيري انحراف از اهداف كلان و اهداف خرد
• جلوگيري انحراف از برنامه اي تعريف شده
• تعيين و تعريف معيار هاي عملياتي
• جهت پايش و اندازه گيري
• ابلاغ دستور العملها و روشهاي اجرايي
• پرسنل
• پيمانكاران (تامين كنند گان)
• مراجعين و بازديد كنند گان
• مشتريان
• كاهش يا حذف
• ريسك
• جنبه هاي زيست محيطي

آمادگي و واكنش در شرايط اضطراري

• شناسايي انواع وضعيت هاي اضطراری                                                                                                                                                      • جانمايي

• آمادگي

                                                                       • كنترل وضعيتهاي اضطراري

• MSDS
• وضع قوانين و دستور العملها
• پايش و اندازه گيري
• عوامل موثر بر ايجاد و شدت حادثه

                                                                       • سيستمهاي اعلام (دستي يا خودكار )

• خطوط تلفن يكطرفه
• نصب Detector ها
• نصب Bottom Push
• آژير ها
• ساير اطلاع دهنده ها

• سيستمهاي اطفاء (دستي و خودكار )
• كپسو لها
• Fire box ها و شلنگهاي آتش نشاني
• شير هاي هيدرانت
• خاموش كنند ه ها
• انواع قطع كننده ها
• كاهش دهند ه ها
• و …
• تهيه ليست موسسات و سازمانهاي ياري رساننده
• آموزش
• قوانين و دستورالعملها
• پيشگيري از حوادث
• مواجهه و مقابله
• هنگام حادثه
• بعد از حادثه
• تمرين و مانور ادواري

 پايش و اندازه گيري

  پايش و اندازه گيري

• اندازه گيري متناسب با الزامات تعيين شده
• كمي و كيفي در مورد
• مصارف و منابع
• آلايند ها ي زيست محيطي
• ريسكهاي ايمني و بهداشت شغلي
• ارزيابي ميزان انطباق و دسترسي به اهداف
• پايش برنامه هاي مديريت
• پايش معيار هاي عملياتي
• ارزيابي انطباق با قوانين و الزامات قانوني
• پايش آمادگي واكنش در شرايط اضطراري
• مميزي و بازنگري مديريت
• ثبت سوابق و نتايج پايش و اندازه گيري ها
• تجزيه و تحليل داده ها
• بازنگري مديريت
• اقدامات اصلاحي و پيشگيرانه و بهبود

عدم انطباق

• تعريف و تدوين مسئوليت ها و اختيارات
• رسيدگي و ثبت
• ×عدم انطباق
• ×شرايط منجر به بروز عدم انطباق
• رفع عدم انطباق
• متناسب با ماهيت و دامنه عدم انطباق
• اثر بخشي
• بررسي اقدامات انجام شده
• بازنگري روشهاي و دستور العملها
• بازنگري فرآيند ارزيابي
• ريسك ايمني و بهداشت شغلي
• جنبه زيست محيطي

• نوع عدم انطباق
• عدول از روشهاي كنترلي تعيين شده
• حوادث
• زيست محيطي
• ايمني
• نقض قوانين
• مشاهده انحرافات از حدود تعيين شده در پايش و اندازه گيري ها
• عدم حصول به نتايج طرح ريزي شده
• مشي
• اهداف
• روشها
• شكايت طرفهاي ذينفع
• درون سازماني
• مميزي داخلي
• بازنگري مديريت

اقدامات اصلاحي پيشگيرانه

اقدامات اصلاحي

• بازنگري عدم انطباقها
• تعيين علل عدم انطباقها
• تشكيل كميته اقدام اصلاحي و پيشگيرانه
• ارزيابي نياز به اقداماتي كه اطمينان دهند عدم انطباقها مجدداً تكرار نخواهند شد
• تعيين و انجام اقدامات اصلاحي اثر بخش
• ثبت نتايج اقدامات انجام شده
• پيگيري ، بازنگري و تصديق اقدامات اصلاحي

اقدامات اصلاحي و پيشگيرانه

اقدامات پيشگيرانه

• شناسايي عدم انطباقهاي بالقوه
• تعيين علل عدم انطباقهاي بالقوه
• تشكيل كميته اقدام اصلاحي و پيشگيرانه
• تعيين و انجام اقدامات پيشگيرانه اثر بخش
• ثبت نتايج اقدامات انجام شده
• پيگيري ، بازنگري و تصديق اقدامات پيشگيرانه

كنترل سوابق

• شناسايي
• نام
• كد
• محل نگهداري
• مسئول نگهداري
• ايجاد
• نگهداري
• تعيين تكليف
• مدت زمان نگهداري
• نحوه امحا

كنترل سوابق

سوابق

• ريسكهاي ايمني و بهداشت شغلي
• جنبه هاي زيست محيطي
• دستيابي به اهداف خرد و كلان
• دستيابي و انجام برنامه هاي مديريت
• آموزش
• ارتباطات
• كنترل مدارك و سوابق
• اجرا و تطابق با معيارهاي كنترل عمليات
• سوابق آمادگي و واكنش در وضعيتهاي اضطراري
• پايش و اندازه گيري
• عدم انطباقها و اقدامات اصلاحي
• مميزي
• بازنگري مديريت

مميزي داخلي

مميزي

• در دوره هاي زماني معين
• جهت تاييد سيستم و حصول اطمينان
• انطباق با ترتيبات طرحريزي شده براي الزامات استاندارد
• انطباق با ترتيبات طرحريزي شده براي سيستم مديريت موجود سازمان
• استقرار و نگهداري به طرز مطلوب و اثر بخش
• همسويي با خط مشي و اهداف سازمان
• مشاهده كليه شواهد عيني و سوابق
• بازنگري و بررسي نتايج مميزي هاي قبلي
• لحاظ نمودن نتايج مميزي بعنوان ورودي بازنگري مديريت

برنامه مميزي                                                                                                                مميزي داخلي

• دامنه شمول مميزي
• دوره تناوب و زمان انجام مميزي
• ماهيت و وسعت و نتايج حاصله از ارزيابي جنبه هاي زيست محيطي و ريسكهاي ايمني و بهداشت شغلي
• نتايج مميزي هاي قبلي
• روشهاي مميزي
• برزسي مدارك
• مشاهده سوابق
• گفتگو و مباحثه
• مميزي در محل
• صلاحيت مميزان
• آموزش
• استقلال ، بي طرفي و بي نظري
• وظايف و مسئوليتهاي پرسنل درگير
• ثبت عدم انطباقها و گزارش دهي
• پيگيري اقدامات انجام شده
• زمان
• مسئوليتها

بازنگري مديريت

• مدير عامل
• دوره هاي زماني از پيش تعيين شده
• بازنگري سيستم جهت حصول اطمينان
• تداوم تناسب
• كفايت
• اثر بخشي سيستم مديريت
• هماهنگي از مديران و ساير افراد ذيربط
• جمع آوري اطلاعات و ورودي هاي لازم
• جهت تجزيه و تحليل
• داده هاي تحليل شده

بازنگري مديريت

ورودي هاي بازنگري مديريت

• نتايج مميزي ها
• نظرات و شكايات طرفهاي ذينفع
• بازنگري خط مشي و اهداف
• نتايج اقدامات اصلاحي و پيشگيرانه
• عدم انطباقها
• پيگيري نتايج اقدامات ناشي از بازنگريهاي قبلي مديريت
• تغييرات موثر بر سيستم مديريت
• توصيه هايي براي بهبود

خروجي هاي بازنگري مديريت

• بهبود اثر بخشي سيستم و فرآيندهاي وابسته
• تغيير در خط مشي ، اهداف كلان و ساير عناصر سيستم
• نياز به منابع ( انساني ، مالي ، تجهيزاتي و تكنولوژيكي )