دکتر محمود آسیاچی

تدوین خط مشی

• تعهد و ابلاغ توسط مدیر عامل
• تعهد به رعایت الزامات قانونی و سایر الزامات
• تعهد به رعایت الزامات استاندارد ISO 14001
• تعهد به رعایت الزامات استاندارد OHSAS 18001
• تعهد به بهبود مستمر
• متناسب با ماهیت و وسعت فعالیتهای سازمان و اثرات جنبه های زیست محیطی
• متناسب با ماهیت و وسعت فعالیتهای سازمان و ریسکهای ایمنی و بهداشت شغلی
• ذکر اهداف کلان زیست محیطی و ایمنی و بهداشت شغلی
• تعهد به حذف یا کاهش آلودگی
• تعهد به حذف یا کاهش مخاطرات ایمنی
• قابل دسترس برای عموم و طرفهای ذینفع و درک توسط پرسنل
• بازنگری خط مشی به صورت ادواری در جلسات بازنگری مدیریت
• vآلاینده ها شناسایی جنبه های زیست محیطی
• ×آب
• پساب þ خانگی þ صنعتی               þ  نیروگاههای اتمی
• حرارتی
• لکه های نفتی
• ضایعات و زباله ها
• ×خاک
• ریزش ها و نشتی ها
• پسماندها
• نخاله های ساختمانی
• زباله های خانگی و صنعتی þ طبیعی þ مصنوعی        þ مواد زاید خطرناک
• شیرابه زباله ها
• دفنهای غیر بهداشتی
• مواد شیمیایی و مواد خطرناک ( جیوه ، سرب ، ارسنیک ، کروم ، سیانور و . . . )
• ×هوا

 þ گاز             þ ذرات معلق      

• ×صوت

شناسایی جنبه های زیست محیطی

• vمصارف
• ×آب
• ×منابع و مواد اولیه
• ×انرژی
• الکتریکی
• سوخت فسیلی
• اتمی
• باد
• منابع ترکیبی

عوامل موثر در ارزیابی جنبه های زیست محیطی

• vشدت ( وخامت )
• میزان
• تواتر
• vمناطق تحت تاثیر
• داخل سازمان
• بیرون از سازمان
• vمشکلات عمده زیست محیطی
• vوضعیت ( حالت )
• طبیعی
• غیر طبیعی
• اورژانس
• vنوع
• مستقیم
• غیر مستقیم
• vگروههای علاقمند ( طرفهای ذینفع )
• vمواد شیمیایی و مواد خطرناک
• vسطح جنبه بارز

شناسایی ریسکهای ایمنی و بهداشت شغلی

vشناسایی فعالیت

• عادی
• غیر عادی
• خطر
• ×فیزیکی
• ×شیمیایی
• ×بیولوژیکی
• ×ارگونومیکی
• منبع خطر
• افراد در معرض
• ×پرسنل
• ×پیمانکاران
• ×بازدید کنندگان و مراجعین
• ریسک ناشی از خطر
• تسهیلات و اقدامات کنترلی و پیشگیرانه موجود
• درون سازمانی
• برون سازمانی

عوامل موثر در ارزیابی ریسک

• شدت ( وخامت )
• ¨مرگ بدون هشدار
• ¨مرگ با هشدار
• ¨از کار افتادگی
• ¨نقص عضو
• ¨جراحت و شکستگی
• ¨بستری و مسمومیت
• ¨صدمه دیدگی
• ¨شوک
• ¨آسیب جزئی
• ¨ناچیز

• احتمال وقوع
• ¨یک در یک
• ¨یک در دو
• ¨یک در چهار
• ¨یک در پنج
• ¨یک در ده
• ¨یک در صد
• ¨یک در هزار
• ¨یک در ده هزار
• ¨یک در صد هزار
• ¨یک در میلیون

• احتمال کشف
• ¨یک در میلییون
• ¨یک در صد هزار
• ¨یک در ده هزار
• ¨یک در هزار
• ¨یک در صد
• ¨یک در ده
• ¨یک در پنج
• ¨یک در چهار
• ¨یک در دو
• ¨یک در یک

شناسایی و ارزیابی ریسک و جنبه

روشهای تعیین شده جهت ارزیابی باید:

• پوشش دامنه شمول
• فعالیت
• زمان
• نگرش پیشگیرانه نه واکنشی
• طبقه بندی
• جنبه های زیست محیطی
• بارز
• غیر بارز
• ریسکهای ایمنی و بهداشت شغلی
• خارج از کنترل
• بحرانی
• جدی
• تحت کنترل
• متوسط

شناسایی و ارزیابی ریسک و جنبه

• تجربه
• توانمندیهای سازمان در اقدامات کنترلی پیشگیرانه
• تامین و فراهم آوری اطلاعات مناسب و مورد نیاز
• سازماندهی
• نیاز سنجی آموزش
• کنترل های عملیاتی
• تامین امکانات لازم جهت پایش اقدامات

روشهای  ارزیابی ریسک

What if ?

رویکرد عمومی            شدت  ×  احتمال وقوع 

FMEA                     R.P.N = O * S * D

ارزیابی درخت خطا ( F T A )  

الزامات قانونی و سایر الزامات

شناسایی قوانین

• ¨قوانین دولتی – ملی
• ¨کتب قوانین
• ¨آئین نامه ها
• ¨مصوبه ها
• ¨سایر الزامات
• ¨قوانین و استاندارد های جهانی
• ¨قوانین منطقه ای ، محلی و بومی
• ¨قوانین سازمانی
• ¨دستورالعملها
• ¨آئین نامه ها
• ¨ابلاغیه ها
• ¨خط مشی ها

الزامات قانونی و سایر الزامات

شناسایی مراجع

• ¨مجموعه قوانین و مقررات حفاظت محیط زیست
• ¨ضوابط و استانداردهای زیست محیطی
• ¨آئین کار ؟
• ¨حدود مجاز تماس شغلی
• ¨آئین نامه ها و مصوبات مجلس و سازمان حفاظت محیط زیست
• ¨استانداردهای موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران
• ¨قوانین اداره کار و تامین اجتماعی
• ¨قوانین وزارت بهداشت
• ¨قوانین وزارت کشاورزی
• ¨قوانین وزارت نیرو
• ¨قوانین وزارت نفت
• ¨قوانین سازمان انرژی اتمی
• ¨و . . .

الزامات قانونی و سایر الزامات

پیگیری آخرین ویرایش قوانین

• ¨مراجعه حضوری
• ¨ تماس تلفنی
• ¨مکاتبه
• ¨جستجو در سایتهای اینترنت و سایر مراجع

• ثبت کلیه نتایج
• ابلاغ قوانین به پرسنل ، پیمانکاران و طرفهای ذینفع

اهداف کلان و اهداف خرد

تعریف و تدوین اهداف کلان

• ×مدیر عامل
• ×خط مشی
• ×متناسب با ماهیت سازمان و جنبه های بارز زیست محیطی
• ×متناسب با ماهیت سازمان و ریسکهای بحرانی و جدی ایمنی و بهداشت شغلی
• ×حتی المقدور کمی شده باشد
• ×الزامات قانونی
• ×محدودیتهای تکنولوژی ، مالی ، تجاری و عملیاتی
• ×نظر طرفهای ذینفع
• ×تعهد به بهبود مستمر
• ×تعهد به کاهش آلودگی
• ×تعهد به کاهش خطرات و ریسکهای ایمنی و بهداشت شغلی
• ×بازنگری اهداف کلان در چارچوب خط مشی و بازنگری مدیریت

تعریف و تدوین اهداف خرد

• ×کمیته راهبری – نماینده مدیریت
• ×متناسب و پیرو اهداف کلان
• ×متناسب با ماهیت جنبه های بارز زیست محیطی
• ×متناسب با ماهیت ریسکهای بحرانی و جدی ایمنی و بهداشت شغلی
• ×قابل اندازه گیری و کمی شدن
• ¨شاخص
• ¨میزان
• ¨زمان
• ×دارای دامنه کاربرد در واحدها و فعالیتهای مختلف سازمان
• ×منطقی و قابل دسترسی
• ×بازنگری اهداف فرد

برنامه های مدیریت

تعریف و تدوین برنامه های مدیریتی

• ×در حهت نیل و حصول به اهداف خرد و کلان
• ×تشریح پروژه تا خردترین فعالیتها
• ×تعیین مسئولیت ها و اختیارات
• ¨مسئولیت اجرا
• ¨مسئولیت همکاری
• ¨مسئولیت پایش
• ×تعیین زمانبندی برای اجرای هر فاز
• ¨رسم نمودار گانت و کنترل پروژه
• ¨تاریخ شروع
• ¨تاریخ خاتمه
• ×پیش بینی بودجه و امکانات جهت اجرای هر فاز
• ×تصویب مدیر عامل و اعلام به امور مالی
• ×اعلام و ابلاغ به واحدهای ذیربط

برنامه های مدیریت

اجرای برنامه های مدیریتی

• اولویت
• ×قانون
• ×شدت و وخامت پیامد زیست محیطی جنبه بارز یا ریسک بحرانی
• ×بودجه
• ×زمان
• حمایت مدیریت
• پیگیری اجرا
• گزارش مسئولین
• پایش برنامه های مدیریت
• بازنگری برنامه
• اقدامات اصلاحی

مسئولیت و اختیار

تعریف ، تدوین احکام و ابلاغ به

• نماینده مدیریت
• کمیته های راهبری محیط زیست
• کمیته ایمنی ، بهداشت و حفاظت کار
• کمیته های پشتیبانی
• انرژی و منابع
• فیلتراسیون و تصفیه
• ساماندهی ضایعات و پسماندها
• پایش و اندازه گیری
• کالیبراسیون
• و . . .
• مسئول آموزش
• ممیزین داخلی
• افراد دارای فعالیت موثر در OHSAS
• افراد دارای فعالیت موثر بر محیط زیست

ساختار و مسئولیت

نماینده مدیریت

• حصول اطمینان از برپایی ، استقرار و نگهداری سیستم
• حصول اطمینان از اجرای صحیح و بهبود مستمر الزامات سیستم
• اخذ گزارشهای مرتبط با عملکرد سیستم جهت بازنگری
• ارائه گزارش در مورد عملکرد سیستم به مدیریت ارشد جهت بهبود

آموزش ، آگاهی و صلاحیت

صلاحیت

• آموزش
• تجربه
• مهارت
• تحصیلات

آگاهی

• اهمیت انطباق با خط مشی اهداف کلان ، روشهای اجرایی و الزامات سیستم
• پیامد زیست محیطی یا ایمنی و بهداشتی ناشی از فعالیت افراد
• مزایای عملکرد بهبود یافته و مطلوب در راستای فعالیتهای زیست محیطی و ایمنی و بهداشت شغلی
• عواقب عدول بالقوه از روشهای عملیاتی تعیین شده
• نقش و وظایف خویش در دستیابی به اهداف موجود در خط مشی ، روشها و الزامات سیستم
• نقش و وظایف خویس در آمادگی و واکنش در وظعیتهای اظطراری
• جنبه های ایجاد شده بر اثر فعالیت

آموزش آگاهی صلاحیت

آموزش زیست محیطی

• جنبه و جنبه بارز زیست محیطی
• ریسک و ریسکهای بحرانی و جدی
• الزامات قانونی
• مسئولیت ها و اختیارات
• سواد و توانایی افراد
• کنترل عملیات
• ثبت و گزارش عدم انطباق
• پیشنهاد اقدام اصلاحی و پیشگیرانه
• کنترل مدارک
• کنترل سوابق
• پایش و اندازه گیری

ارتباطات

ارتباطات درون سازمانی

• ×شناخت نماینده مدیریت
• ×بازنگری خط مشی
• ×بازنگری اهداف کلان و اهداف خرد
• ×بازنگری برنامه های مدیریت
• ×بازنگری روشهای اجرایی و دستورالعملها
• ×الزامات قانونی و سایر الزامات
• ×جنبه ها و پیامدهای زیست محیطی فعالیت
• ×خطرات و ریسکهای بحرانی و جدی فعالیت
• ×کنترل سوابق
• ×آموزش های رسمی و غیر رسمی
• ×اعلامیه ها ، سمینارها و اعلان عمومی
• ×تمرینهای ادواری برای آمادگی در برابر شرایط اضطراری
• ×تشویق و تنبیه در جهت مشارکت کارکنان
• × تغییرات موثر بر EMS و OH& S
• ×شناخت نمایندگان خود در قبال پیگیری مسائل مربوط به EMS و OH& S

ارتباطات

ارتباطات برون سازمانی با طرفهای ذینفع

• ×سازمان حافظت محیط زیست
• ×اداره کار و تامین اجتماعی
• ×وزارت بهداشت
• ×مجلس ، دولت و سایر وزارتخانه ها و ادارات تابعه
• ×شهرداری ها ، بخشداری ها و . . .
• ×سازمانهای غیر دولتی ( N G O )
• ×پیمانکاران
• شاغل در سایت
• غیر شاغل در سایت
• مراجعه کنند گان و بازدید کنند گان
• ×مشتریان
• ×مراجع برون مرزی
• ×سایر طرفهای ذینفع

ارتباطات

ارتباطات برون سازمانی در ارتباط با :

• نظامنامه و خط مشی
• طرحریزی سیستم
• جنبه های زیست محیطی
• ریسکهای ایمنی و بهداشت شغلی
• الزامات قانونی و سایر الزامات
• برنامه های مدیریت
• آموزش
• کنترل عملیات
• پیمانکاران بازدید کنندگان مشتریان
• آمادگی و واکنش در شرایط اضطراری مثل:
• آتش نشانی ، بیمارستان  و درمانگاه   و   مراکز امداد   
• سازمان آب و فاضلاب
• اداره برق
• اندازه گیری ها
• ممیزی ها

مستند سازی

• نظامنامه
• دامنه شمول
• تشریح ارتباط بین فرآیند ها و عناصر سیستم و مقابل آنها
• برقراری ارتباط میان مستندات با تشریح یا ارجاع به روشهای مربوطه
• خط مشی
• اهداف کلان و اهداف خرد
• برنامه های مدیریت
• روشهای اجرایی
• الزام
• کنترل عملیات
• پایش و اندازه گیری

• توصیه
• شناسایی و ارزیابی زیست محیطی
• شناسایی و ارزیابی ریسکهای ایمنی و بهداشتی
• شناسایی و دستیابی به الزامات قانونی و سایر الزامات
• آموزش
• ارتباطات درون و برون سازمانی
• کنترل مدارک
• آمادگی وواکنش در شرایط اضطراری
• کنترل عدم انطباق
• اقدامات اصلاحی و پیشگیرانه
• کنترل سوابق
• ممیزی داخلی
• دستور العملها
• احکام (مسئولیت ها و اختیارات )

کنترل مدارک

مدارک

• نظامنامه
• خط مشی
• اهداف کلان
• روشهای اجرایی
• دستور العملها
• احکام
• نقشه ها
• نمودارها
• استاندارد ها
• آءین نامه ها و ضوابط
• کتب مرجع
• مدارک پشتیبانی
• سایر داده های موثر بر سیستم EMS و OH& S

کنترل مدارک

• شناسایی مدارک
• نام
• کد
• محلهای استفاده
• تعداد صفحه
• بازنگری در فواصل زمانی معین
• ممیزی
• بازنگری مدیریت
• سایر
• تصویب از نظر کفایت توسط افراد مجاز
• مشخص بودن ویرایش معتبر و در دسترس همراه با تاریخ بازنگری
• توزیع و تحویل مستندات
• جمع آوری و ابطال نسخ منسوخ و با ویرایش نا معتبر
• نگهداری و در دسترس بودن
• شناسایی و کنترل مدارک برون سازمانی

کنترل عملیات

• کنترل بهینه سازی و مصرف منابع و انرژی
• کنترل ضایعات و پسماند ها
• کنترل، تعمیر و نگهداری تجهیزات و ابزار و ماشین آلات
• فعالیت های مربوط به پیمانکاران ، رانندگان ،مشتریان و مراجعین
• نگهداری ، حمل و استفاده از مواد شیمیایی و نفتی
• فعالیت مربوط به ریسکهای ایمنی در مبدا (ارگونومی)
• فعالیت های مربوط به کنترل ، نگهداری ، بهداشت عمومی و حفاظت ساختمانی واحد ها
• فعالیت های مربوط به رعایت مواد ایمنی در واحد ها
• فعالیتهای مربوط به طرحریزی تحقق محصول
• فروش و توزیع
• طراحی و توسعه
• خرید و ارزیابی تامین کنند گان
• تولید و کنترل فرآیند های وابسته
• نگهداری مواد اولیه ، محصول و ملزومات مصرفی

کنترل عملیات

• تعیین و تدوین دستور العملها و روشهای اجرایی
• جلوگیری انحراف از خط مشی
• جلوگیری انحراف از اهداف کلان و اهداف خرد
• جلوگیری انحراف از برنامه ای تعریف شده
• تعیین و تعریف معیار های عملیاتی
• جهت پایش و اندازه گیری
• ابلاغ دستور العملها و روشهای اجرایی
• پرسنل
• پیمانکاران (تامین کنند گان)
• مراجعین و بازدید کنند گان
• مشتریان
• کاهش یا حذف
• ریسک
• جنبه های زیست محیطی

آمادگی و واکنش در شرایط اضطراری

• شناسایی انواع وضعیت های اضطراری                                                                                                                                                      • جانمایی

• آمادگی

                                                                       • کنترل وضعیتهای اضطراری

• MSDS
• وضع قوانین و دستور العملها
• پایش و اندازه گیری
• عوامل موثر بر ایجاد و شدت حادثه

                                                                       • سیستمهای اعلام (دستی یا خودکار )

• خطوط تلفن یکطرفه
• نصب Detector ها
• نصب Bottom Push
• آژیر ها
• سایر اطلاع دهنده ها

• سیستمهای اطفاء (دستی و خودکار )
• کپسو لها
• Fire box ها و شلنگهای آتش نشانی
• شیر های هیدرانت
• خاموش کنند ه ها
• انواع قطع کننده ها
• کاهش دهند ه ها
• و …
• تهیه لیست موسسات و سازمانهای یاری رساننده
• آموزش
• قوانین و دستورالعملها
• پیشگیری از حوادث
• مواجهه و مقابله
• هنگام حادثه
• بعد از حادثه
• تمرین و مانور ادواری

 پایش و اندازه گیری

  پایش و اندازه گیری

• اندازه گیری متناسب با الزامات تعیین شده
• کمی و کیفی در مورد
• مصارف و منابع
• آلایند ها ی زیست محیطی
• ریسکهای ایمنی و بهداشت شغلی
• ارزیابی میزان انطباق و دسترسی به اهداف
• پایش برنامه های مدیریت
• پایش معیار های عملیاتی
• ارزیابی انطباق با قوانین و الزامات قانونی
• پایش آمادگی واکنش در شرایط اضطراری
• ممیزی و بازنگری مدیریت
• ثبت سوابق و نتایج پایش و اندازه گیری ها
• تجزیه و تحلیل داده ها
• بازنگری مدیریت
• اقدامات اصلاحی و پیشگیرانه و بهبود

عدم انطباق

• تعریف و تدوین مسئولیت ها و اختیارات
• رسیدگی و ثبت
• ×عدم انطباق
• ×شرایط منجر به بروز عدم انطباق
• رفع عدم انطباق
• متناسب با ماهیت و دامنه عدم انطباق
• اثر بخشی
• بررسی اقدامات انجام شده
• بازنگری روشهای و دستور العملها
• بازنگری فرآیند ارزیابی
• ریسک ایمنی و بهداشت شغلی
• جنبه زیست محیطی

• نوع عدم انطباق
• عدول از روشهای کنترلی تعیین شده
• حوادث
• زیست محیطی
• ایمنی
• نقض قوانین
• مشاهده انحرافات از حدود تعیین شده در پایش و اندازه گیری ها
• عدم حصول به نتایج طرح ریزی شده
• مشی
• اهداف
• روشها
• شکایت طرفهای ذینفع
• درون سازمانی
• ممیزی داخلی
• بازنگری مدیریت

اقدامات اصلاحی پیشگیرانه

اقدامات اصلاحی

• بازنگری عدم انطباقها
• تعیین علل عدم انطباقها
• تشکیل کمیته اقدام اصلاحی و پیشگیرانه
• ارزیابی نیاز به اقداماتی که اطمینان دهند عدم انطباقها مجدداً تکرار نخواهند شد
• تعیین و انجام اقدامات اصلاحی اثر بخش
• ثبت نتایج اقدامات انجام شده
• پیگیری ، بازنگری و تصدیق اقدامات اصلاحی

اقدامات اصلاحی و پیشگیرانه

اقدامات پیشگیرانه

• شناسایی عدم انطباقهای بالقوه
• تعیین علل عدم انطباقهای بالقوه
• تشکیل کمیته اقدام اصلاحی و پیشگیرانه
• تعیین و انجام اقدامات پیشگیرانه اثر بخش
• ثبت نتایج اقدامات انجام شده
• پیگیری ، بازنگری و تصدیق اقدامات پیشگیرانه

کنترل سوابق

• شناسایی
• نام
• کد
• محل نگهداری
• مسئول نگهداری
• ایجاد
• نگهداری
• تعیین تکلیف
• مدت زمان نگهداری
• نحوه امحا

کنترل سوابق

سوابق

• ریسکهای ایمنی و بهداشت شغلی
• جنبه های زیست محیطی
• دستیابی به اهداف خرد و کلان
• دستیابی و انجام برنامه های مدیریت
• آموزش
• ارتباطات
• کنترل مدارک و سوابق
• اجرا و تطابق با معیارهای کنترل عملیات
• سوابق آمادگی و واکنش در وضعیتهای اضطراری
• پایش و اندازه گیری
• عدم انطباقها و اقدامات اصلاحی
• ممیزی
• بازنگری مدیریت

ممیزی داخلی

ممیزی

• در دوره های زمانی معین
• جهت تایید سیستم و حصول اطمینان
• انطباق با ترتیبات طرحریزی شده برای الزامات استاندارد
• انطباق با ترتیبات طرحریزی شده برای سیستم مدیریت موجود سازمان
• استقرار و نگهداری به طرز مطلوب و اثر بخش
• همسویی با خط مشی و اهداف سازمان
• مشاهده کلیه شواهد عینی و سوابق
• بازنگری و بررسی نتایج ممیزی های قبلی
• لحاظ نمودن نتایج ممیزی بعنوان ورودی بازنگری مدیریت

برنامه ممیزی                                                                                                                ممیزی داخلی

• دامنه شمول ممیزی
• دوره تناوب و زمان انجام ممیزی
• ماهیت و وسعت و نتایج حاصله از ارزیابی جنبه های زیست محیطی و ریسکهای ایمنی و بهداشت شغلی
• نتایج ممیزی های قبلی
• روشهای ممیزی
• برزسی مدارک
• مشاهده سوابق
• گفتگو و مباحثه
• ممیزی در محل
• صلاحیت ممیزان
• آموزش
• استقلال ، بی طرفی و بی نظری
• وظایف و مسئولیتهای پرسنل درگیر
• ثبت عدم انطباقها و گزارش دهی
• پیگیری اقدامات انجام شده
• زمان
• مسئولیتها

بازنگری مدیریت

• مدیر عامل
• دوره های زمانی از پیش تعیین شده
• بازنگری سیستم جهت حصول اطمینان
• تداوم تناسب
• کفایت
• اثر بخشی سیستم مدیریت
• هماهنگی از مدیران و سایر افراد ذیربط
• جمع آوری اطلاعات و ورودی های لازم
• جهت تجزیه و تحلیل
• داده های تحلیل شده

بازنگری مدیریت

ورودی های بازنگری مدیریت

• نتایج ممیزی ها
• نظرات و شکایات طرفهای ذینفع
• بازنگری خط مشی و اهداف
• نتایج اقدامات اصلاحی و پیشگیرانه
• عدم انطباقها
• پیگیری نتایج اقدامات ناشی از بازنگریهای قبلی مدیریت
• تغییرات موثر بر سیستم مدیریت
• توصیه هایی برای بهبود

خروجی های بازنگری مدیریت

• بهبود اثر بخشی سیستم و فرآیندهای وابسته
• تغییر در خط مشی ، اهداف کلان و سایر عناصر سیستم
• نیاز به منابع ( انسانی ، مالی ، تجهیزاتی و تکنولوژیکی )